Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting

DEENFRNL

Overzicht van de armoedeplannen en -rapporten

Verscheidene verslagen over armoede verschijnen regelmatig, op initiatief van de federale Staat, de Gewesten of de Gemeenschappen. Ze dragen allen bij tot de bestrijding van armoede en bestaansonzekerheid omdat ze elkaar aanvullen gelet op hun specifieke eigenschappen: betrokkenheid van deelnemers, methode van uitwerking, (territoriale en materiële) bevoegdhedenpakket, al dan niet wettelijke basis, bijdrage aan politiek debat en politieke actie of engagement van overheidsinstanties,…

De beschrijvingen van de rapporten zijn opgesteld door de vermelde contactpersonen.

Interfederaal, op basis van het samenwerkingsakkoord tussen de federale Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten betreffende de bestendiging van het armoedebeleid van 15 mei 1998.

  • Tweejaarlijks Verslag Steunpunt tot bestrijding van armoede
    Redactie/coördinatie: Het Steunpunt tot bestrijding van armoede maakt het verslag op in partnerschap met een groot aantal verschillende actoren (verenigingen waar armen het woord nemen, OCMW’s, sociale partners, beroepskrachten van de verschillende sectoren, administraties,…). Het opzet reikt veel verder dan de verschillende standpunten louter naast elkaar te zetten. De vele bijeenkomsten die het organiseert stimuleren de uitwisseling van ieders eigen expertise. Op die manier kan worden gekomen tot een grondige analyse van de problematiek en kunnen aanbevelingen worden geformuleerd die rekening houden met de complexiteit ervan.
    Politieke opvolging: De Interministeriële Conferentie Integratie in de Samenleving neemt akte van het tweejaarlijkse verslag en bezorgt het aan de regeringen, die het op hun beurt overmaken aan hun parlement en aan de adviesinstanties die bevoegd zijn voor één of meerdere thema’s die in het Verslag werden behandeld (opvolgingsprocedure voorzien in art. 4 van het samenwerkingsakkoord).
    Inhoud: Het Verslag draagt bij tot de evaluatie van de effectieve uitoefening van de grondrechten die door armoede op de proef worden gesteld. Het formuleert eveneens aanbevelingen voor de verschillende overheden teneinde de voorwaarden voor de uitoefening van de grondrechten te herstellen. Dit is immers de wettelijke opdracht van het Steunpunt. Het Verslag 2020-2021 is gewijd aan ‘Solidariteit en armoede’.
    Datum van het laatste verslag: december 2021
    Verschijningsritme: tweejaarlijks
    Aantal verschenen documenten: 11
    Info: [email protected]; tel: 02/212.31.67.


Federaal + Gewesten + Gemeenschappen

  • Nationaal Hervormingsprogramma en Nationaal Sociaal Rapport
    Redactie: In het kader van de Europa 2020 Strategie dienen de EU lidstaten jaarlijks een Nationaal Hervormingsprogramma (NHP) in bij de Europese Commissie. De opmaak wordt gecoördineerd door de Eerste minister. Daarnaast vervangt het Nationaal Sociaal Rapport (NSR) het vroegere Strategisch Rapport over de Sociale Bescherming en Insluiting. Het wordt gecoördineerd door de Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid. Beide documenten bevatten maatregelen die voorzien zijn op het federale niveau, het gemeenschaps- en gewestelijk niveau.
    Politieke opvolging:
    NHP: Federale, Gemeenschaps- en Gewestregeringen
    NSR: Federale, Gemeenschaps- en Gewestregeringen
    Inhoud: Het Nationaal Hervormingsprogramma moet jaarlijks de vooruitgang weergeven die is geboekt tegenover het vorige NHP in het bereiken van de nationale Europa 2020 targets. België wil bijvoorbeeld tegen 2020 het aantal personen die geconfronteerd worden met risico op armoede of sociale uitsluiting verminderen met 380.000. Het programma moet aangeven welke maatregelen voorzien worden om in dit opzicht verdere vooruitgang te maken. Bovendien moet het NHP ook uitvoering geven aan de landspecifieke aanbevelingen die de Raad van de EU formuleerde en het nieuwe beleid in opvolging van nieuwe prioriteiten voorstellen.
    Het Nationaal Sociaal Rapport is een aanvulling op het NHP. Het is gericht op de specifieke doelstellingen van de vernieuwde Open Methode van Coördinatie, op het vlak van vermindering van armoede en sociale uitsluiting; sociaal doelmatige en houdbare pensioenen; toegankelijke, kwaliteitsvolle en houdbare gezondheidszorg en langdurige zorg. Tot 2015 was er een algemene rapportering (alle relevante, belangrijke maatregelen), occasioneel aangevuld met rapportering over een specifiek thema. De lidstaten werden verzocht hun NSR samen met het NHP in te dienen. Vanaf 2016 wordt de algemene rapportering vervangen door een thematische rapportering: elk jaar zal een ander thema worden uitgekozen. De timing van het rapport wordt ook losgekoppeld van die van het NHP.
    De Europese Unie legt de richtlijnen voor de opmaak van beide documenten vast om de vergelijkbaarheid tussen de verschillende lidstaten te verhogen. De verschillende overheden uit België leveren de inhoud aan. Het Belgisch Platform tegen armoede en sociale uitsluiting Europa 2020 wordt tijdens de voorbereidingen geconsulteerd. Het Steunpunt is een partner in het Belgisch Platform en zijn tweejaarlijkse Verslagen leveren een input aan diens opdrachten.
    Datum van het laatste document:
    NHP: april 2020 (in het Engels)
    NHP: april 2019
    NSR: april 2015
    Verschijningsritme: jaarlijks
    Aantal verschenen documenten: NHP 10, NSR 4
    Info:
    NSR: FOD Sociale Zekerheid: Peter Lelie – algemene coördinatie, Rudi Van Dam – monitoring/indicatoren
    NHP, luik sociale insluiting: FOD Sociale Zekerheid: Peter Lelie
  • Nationaal Kinderarmoedebestrijdingsplan
    Versie voor kinderen en jongeren: Nationaal kinderarmoedebestrijdingsplan
    Redactie/coördinatie: Het Nationaal kinderarmoedebestrijdingsplan wordt gecoördineerd door de staatssecretaris voor Armoedebestrijding in overleg met alle bevoegde ministers (federaal en regionaal).
    Politieke opvolging: Via de IMC integratie in de samenleving.
    Inhoud: Het plan is opgebouwd rond drie beleidsdomeinen die fundamenteel zijn om kinderarmoede te bestrijden en om het welzijn van de kinderen te bevorderen, namelijk 1) toegang tot toereikende middelen, 2) toegang tot kwaliteitsvolle diensten en 3) kansen en participatie van kinderen. Een vierde strategische doelstelling, horizontale en verticale partnerschappen afsluiten tussen verschillende beleidsdomeinen en verschillende bestuursniveaus, vervolledigt het actieplan. Elke strategische doelstelling wordt via verschillende operationele doelstellingen met daaraan verbonden 140 concrete acties nagestreefd. Deze acties moeten ervoor zorgen dat ons land de Europese doelstelling haalt van 380.000 minder armen in België tegen het jaar 2020. Dat zou betekenen dat minstens 82.000 kinderen uit de armoede of de sociale uitsluiting geholpen moeten worden.
    Verschijningsritme    : per legislatuur
    Aantal verschenen plannen:     1
    Info: POD Maatschappelijke Integratie, 02/508.85.85, [email protected], Nationaal kinderarmoedebestrijdingsplan | POD Maatschappelijke Integratie (mi-is.be)


Federaal

  • Federaal Plan Armoedebestrijding
    Redactie/coördinatie: Het Federaal Plan Armoedebestrijding wordt gecoördineerd door de staatssecretaris voor Armoedebestrijding in overleg met alle ministers.
    Politieke opvolging: Het vierde Federaal Plan tegen Armoede en Ongelijkheid werd op 15 juli 2022 goedgekeurd door de Ministerraad. Het Steunpunt heeft bij de uitwerking van dit plan een advies overgemaakt aan het kabinet en de POD Maatschappelijke integratie.
    Inhoud: Het plan centreert zich rond drie hoofdlijnen: 1) vroegtijdige opsporing en preventie van armoede; 2) werk als hefboom in de strijd tegen armoede en ongelijkheid door een actieve deelname aan de arbeidsmarkt aan te moedigen; 3) toegang tot rechten en inclusie voor iedereen garanderen door middel van de strijd tegen non-take up. Er werden meer dan 140 acties vastgelegd in dit plan. Elke minister/staatssecretaris is verantwoordelijk voor de uitvoering van de acties die onder de eigen competenties vallen. De POD Maatschappelijke Integratie coördineert de monitoring van dit federale plan armoedebestrijding.
    Datum van het laatste plan:     goedgekeurd door de Ministerraad van 15 juli 2022.
    Verschijningsritme: één plan per legislatuur.
    Aantal verschenen plannen:     4.
    Evaluatie: Met betrekking tot het derde Federaal Plan Armoedebestrijding, had de Kamer van Volksvertegenwoordigers in een resolutie van 17 december 2015 aan het Rekenhof gevraagd de kwaliteit, de uitvoering, de opvolging en de evaluatie van het tweede federaal plan armoedebestrijding te onderzoeken. Zie het verslag van het Rekenhof aan het federale parlement. Het Rekenhof had reeds een verslag uitgebracht over het eerste plan. Eind 2017 werd er een tussentijdse stand van zaken opgemaakt over de uitvoering van het derde plan en voorgesteld aan de Ministerraad. In het 3de Federaal Plan Armoedebestrijding 2016-2019 (FPA2016) voorzag actie 61 dat op het einde van de legislatuur een slotrapportage zou opgesteld worden over het plan. Deze zou de basis vormen voor een evaluatie van het FPA2016 en zou kunnen gebruikt worden voor de opmaak van een vierde Federale Plan Armoedebestrijding. Lees het Evaluatierapport 3de Federaal Plan Armoedebestrijding 2016-2019. Het Steunpunt tot bestrijding van armoede leverde op vraag van de POD Maatschappelijke integratie een bijdrage aan de evaluatie.  Lees de bijdrage van het Steunpunt aan de evaluatie.
    Info: http://www.mi-is.be/nl/het-federaal-plan-armoedebestrijding en POD Maatschappelijke Integratie, 02/508.85.85, [email protected]


Vlaanderen

  • Vlaams Actieplan Armoedebestrijding
    Redactie: Vlaamse overheid – Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin – Afdeling Welzijn en Samenleving
    Inhoud: Het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding (VAPA) geeft een overzicht van de inspanningen die de verschillende Vlaamse ministers leveren om armoede te bestrijden. Het actieplan is uitgetekend op basis van concrete doelstellingen geformuleerd voor elk van de sociale grondrechten (participatie, maatschappelijke dienstverlening, inkomen, gezin, onderwijs, vrijetijdsbesteding, werk, wonen en gezondheid). Focus van het huidige actieplan ligt in het bijzonder op gezinnen met jonge kinderen.
    Politieke opvolging: de Vlaamse Regering keurt het VAPA en de tweejaarlijkse voortgangsrapporten goed en bezorgt deze aan de Commissie Welzijn van het Vlaams Parlement.
    Datum van het laatste verslag: Vlaams Actieplan Armoedebestrijding 2020-2024 (25 september 2020) en Voortgangsrapport (14 april 2022). Bijsturing VAPA 2020-2024 (update 2022).
    Verschijningsritme: vijfjaarlijks actieplan, tussentijdse bijsturing, tweejaarlijks voortgangsrapport
    Aantal verschenen rapporten: Vlaams Actieplan: 8, Voortgangsrapport: 8
    Info: www.welzijnensamenleving.be; [email protected], tel:02/553.33.30


Brussel-Hoofdstad

  • Brussels armoederapport
    Redactie: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van Brussel-Hoofdstad
    Inhoud: De inhoud van het Brusselse armoederapport werd vastgelegd bij ordonnantie. Het Brussels armoederapport bestaat uit 5 delen: de Welzijnsbarometer, het Thematisch rapport, de Gekruiste blikken, het Actieplan armoedebestrijding en de Synthese van het rondetafelgesprek.
    Politieke opvolging: goedkeuring van het actieplan door de Regering. Transmissie van alle delen naar het Parlement.
    Verschijningsritme: tweejaarlijks (behalve de Welzijnsbarometer: jaarlijks)
    Contactpersoon: Sarah Luyten: 02/552.01.18, [email protected]
    • Welzijnsbarometer
      Inhoud: De Welzijnsbarometer verzamelt jaarlijks een reeks indicatoren die verschillende aspecten van armoede in het Brussels Gewest belichten. De sociaaleconomische situatie van de Brusselaar wordt geschetst en waar mogelijk worden de armoede-indicatoren die bepaald werden in het kader van de Open Coördinatiemethode inzake Sociale Bescherming en Sociale Inclusie van de Europese Unie weergegeven.
      Datum van het laatste verslag: maart 2020
      Verschijningsritme: jaarlijks
      Aantal verschenen Welzijnsbarometers: 15
    • Gekruiste blikken (Rapport, deel III)
      Inhoud: De katern ‘Gekruiste blikken’ (de zogenaamde ‘externe bijdragen’) moet het mogelijk maken om de kennis en expertise van het Brusselse werkveld inzake armoede en armoedebestrijding te laten doorstromen naar de beleidsmakers. Tweejaarlijks worden verschillende organisaties (observatoria, referentiecentra, federaties) die betrokken zijn met armoede en armoedebestrijding in Brussel uitgenodigd om een bijdrage te schrijven voor deze katern. De editie van 2018 is een bundeling van bijdragen van instellingen (VZW’s, overheidsdiensten) met een specifieke expertise rond het thema uithuiszettingen en slechte huisvesting in het Brussels Gewest. Elke organisatie stelt acties, concrete pistes en aanbevelingen voor om uithuiszettingen te vermijden.
      Datum van het laatste verslag: oktober 2019
      Verschijningsritme: tweejaarlijks
      Aantal verschenen rapporten: 7
    • Brussels actieplan armoedebestrijding
      Inhoud: Het ‘Brussels actieplan armoedebestrijding’ vormt het politieke luik van het armoederapport. Het brengt de acties in de strijd tegen armoede van de verschillende Brusselse overheden samen.  Het Brussels actieprogramma armoedebestrijding 2014-2019 structureert zich rond de volgende vijf assen: strijd tegen armoede en bestaansonzekerheid, zorgverlening ten gunste van mensen in bestaansonzekerheid, terugdringen van sociale ongelijkheden, socio-professionele inschakeling en integratie en tenslotte de coördinatie van de sociale actie en het versterken van de deelname van mensen in armoede.
      Datum van het laatste verslag: oktober 2018
      Verschijningsritme: tweejaarlijks
      Aantal verschenen rapporten: 4
    • Publiek debat. Synthese van de rondetafel
      Inhoud: De rondetafel wordt georganiseerd naar aanleiding van de tweejaarlijkse publicatie van het Brussels Armoederapport. Op deze rondetafel worden de conclusies van het rapport er publiekelijk besproken. Het publiek debat is bedoeld om nieuwe werkpistes te formuleren die het parlementaire debat moeten voeden en om het beleid aan te zetten tot acties in de strijd tegen de armoede.
      Het rondetafelgesprek over het thematisch rapport 2014 “Vrouwen, bestaansonzekerheid en armoede in het Brussels Gewest” vond plaats op 3 maart 2015.
      Datum van het laatste verslag: 2015
      Verschijningsritme: tweejaarlijks
      Aantal verschenen rapporten: 4


Wallonië

  • Plan de lutte contre la pauvreté (PLCP)
    Coördinatie en uitgave: le ‘Plan de lutte contre la pauvreté’ (het Armoedebestrijdingsplan) werd door de Waalse regering aangenomen op 10 september 2015. Het werd opgesteld in partnerschap met actoren uit het verenigingsleven en uit de publieke sector, die betrokken zijn bij de bestrijding van armoede. Het plan wordt gecoördineerd door de minister-president. Op basis van het goedgekeurde plan van 2015, heeft de Waalse regering op 8 maart 2018 een nieuw ‘Plan de lutte contre la pauvreté’ uitgerold.
    Inhoud: Het nieuwe Plan zet in op drie prioriteiten: arbeid, bestrijding van armoede in het dagelijkse leven en versnelde automatisering van rechten. De hele Regering is bij het Plan betrokken en vult de bestaande maatregelen aan. Voor wat de bestrijding van armoede in het dagelijkse leven betreft, baseert het Plan zich op de Europese indicator van ‘materiële deprivatie’ en is opgebouwd rond thematische hoofdlijnen. De weerhouden thema’s zijn: huisvesting, voeding, energie, water, gezondheid, gezinsbeleid, mobiliteit, toerisme, digitaal, toegang tot rechten en het partnerschap. Tenslotte omvat het rapport een krachtlijn over bestuur om tot een betere integratie te komen van de stappen en goede praktijken die bijdragen tot een vermindering van de precarisering.
    Opvolging: het PLCP wordt opgevolgd door de Cellule des stratégies transversales (CST) van het Secretariaat-generaal van de Service Public de Wallonie (SPW). Deze opvolging is halfjaarlijks en een eindverslag werd in 2019 gepubliceerd. Een tweede transversaal Armoedebestrijdingsplan 2020-2024 zal gebaseerd zijn op de evaluatie van het vorige plan.
    Evaluatie: het PLCP wordt onafhankelijk geëvalueerd door het Institut wallon de l’évaluation, de la prospective et de la statistique (IWEPS); lees de evaluatierapporten van het Plan de lutte contre la pauvreté (PLCP) op: https://www.iweps.be/publications/?fwp_keywords=PLCP
    Info: http://luttepauvrete.wallonie.be


Federatie Wallonië-Brussel

  • Plan de lutte contre la pauvreté et pour la réduction des inégalités sociales 2020-2025
    Redactie     : de opmaak van het ‘Plan de lutte contre la pauvreté et de réduction des inégalités sociales’ (Plan voor de strijd tegen armoede en voor de reductie van sociale ongelijkheden) werd gerealiseerd door de ‘Cellule de réduction des inégalités sociales et de la lutte contre la pauvreté’, in overleg met het geheel van de ‘Administrations générales’ van de Federation Wallonië-Brussel, evenals met sommige ‘Organismes d’Intérêt Public’ (ONE). Het ‘Réseau Wallon de Lutte contre la Pauvreté’ (RWLP) en ‘Le Forum-Bruxelles contre les inégalités’ hebben ook op een actieve manier deelgenomen aan de opmaak van dit eerste plan. De verschillende ministeriële kabinetten van de Regering van de Federatie Wallonië-Brussel werden ook betrokken bij de opmaakfase van het plan, evenals sommige onafhankelijke diensten van het ‘Secrétariat général’, bij het vaststellen van maatregelen.Het plan werd opgemaakt rekening houdend met de maatregelen die zijn opgenomen in de ‘Déclaration de Politique Communautaire 2019 – 2024’, maar ook met een geheel van acties en aanbevelingen op basis van de werkzaamheden van instellingen en publieke diensten, waarvan een aantal direct afhangen van de Federatie Wallonië-Brussel, zoals ‘ONE’, ‘OEJAJ’, de ‘Délégué Général aux Droits de l’Enfant’ (DGDE), het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaanonzekerheid en sociale uitsluiting. Daarnaast werd ook rekening gehouden met de adviezen aan de Regering door ‘Conseil de lutte contre la pauvreté et pour la réduction des inégalités sociales’ van de Federatie Wallonië-Bruxelles. Het Steunpunt tot bestrijding van armoede is lid van deze adviesraad sinds augustus 2021.
    Coordinatie : het plan wordt gecoördineerd door de ‘Cellule de lutte contre la pauvreté de la Fédération Wallonie-Bruxelles’, opgericht door het ‘décret relatif à la lutte contre la pauvreté et pour la réduction des inégalités sociales (.pdf)’ dat op 3 mei 2019 werd goedgekeurd. Het decreet heeft als doel om een instrument te voorzien dat de uitvoering, de opvolging, de evaluatie en de promotie van een transversaal beleid van strijd tegen armoede en van reductie van de sociale ongelijkheden mogelijk maakt, voor de bevoegdheden van de Federatie Wallonië-Brussel.
    Inhoud : het plan is gestructureerd volgens 3 strategische assen :
    • As I : Garanderen van de toegankelijkheid van de diensten van de Federatie Wallonië-Brussel en van het aanbod van partnerorganisaties aan mensen in armoedesituaties  –  Finaliteit: strijden tegen non-take-up van diensten en rechten, binnen de bevoegdheden van de Federatie Wallonië-Brussel, in het bijzonder deze waarmee mensen in armoedesituaties mee te maken hebben.
    • As II : Voorkomen van situaties van kwetsbaarheid tijdens het levenstraject van personen,  binnen de bevoegdheden van de Federatie Wallonië-Brussel  –  Finaliteit : verminderen van het armoederisico en de reproductie van sociale ongelijkheden ten aanzien van de meest kwestbare personen, en van de verergering van de levensomstandigheden van mensen in situaties van armoede.
    • As III : Ontwikkelen van de expertise van de Federatie Wallonië-Brussel op het vlak van armoedebestrijding en de reductie van de sociale ongelijkheden – Finaliteit  : ontwikkelen van een aanbod van kwalitatieve diensten die zijn aangepast aan de behoeften van mensen in armoedesituaties en performanter maken van de strategie van armoedebestrijding van de Federatie Wallonië-Brussel.

    Verschijningsritme: vijfjaarlijks plan
    Opvolging : gecoördineerd door de ‘Cellule de réduction des inégalités sociale et de réduction de la pauvreté’. Twee rapporten in functie van de opvolging: 1 tussentijds bij de helft van de legislatuur en 1 zes maanden voor de afloop van het plan.
    Evaluatie : onafhankelijke eindevaluatie, gerealiseerd door externe experten. Mensen in armoedesituaties en hun vertegenwoordigers zullen betrokken worden bij de fasen van opvolging en evaluatie van het plan.
    Info : http://www.federation-wallonie-bruxelles.be/lutte-contre-la-pauvrete/plan/


Duitstalige Gemeenschap

  • Ausgeschlossen?! Kinder- und Jugendarmut in der Deutschsprachigen Gemeinschaft Belgiens
    Redactie: Rode Kruis België (Duitstalige Gemeenschap) in opdracht van de Regering van de Duitstalige Gemeenschap.
    Inhoud: Een stand van zaken betreffende armoede en sociale uitsluiting bij kinderen en jongeren in de Duitstalige Gemeenschap: stand van zaken, aanbevelingen.
    Datum van het laatste verslag: 2008
    Aantal verschenen rapporten: 2
    Contactpersoon: Karin Fatzaun, Ministerie van de Duitstalige Gemeenschap, tel: 087/596 348, [email protected]
  • Multiproblemfamilien – Familien mit vielfältiger Problembelastung
    Redactie: Rode Kruis België (Duitstalige Gemeenschap) in opdracht van de Regering van de Duitstalige Gemeenschap
    Inhoud: Situatie in de Duitstalige Gemeenschap gezien vanuit het perspectief van de betrokken personen en de sociale diensten. Actiepistes voor een beter hulpverleningssysteem.
    Datum van het laatste verslag: 2010
    Aantal verschenen verslagen: 3
    Contactpersoon: Karin Fatzaun, Ministerie van de Duitstalige Gemeenschap, tel: 087/596 348, [email protected]
  • Recherche-action en Communauté germanophone. Pauvreté, précarité et vulnérabilité sociale
    Redactie: Centre de Recherche en Inclusion Sociale-CeRIS, Université de Mons
    Inhoud: Sociologische studie van de hulpverleningsrelatie tussen mensen in armoede en de samenleving in de Duitstalige Gemeenschap en statistische weergave van de staat van de armoede in de Duitstalige Gemeenschap.
    Onderzoek-actie in drie fasen: 1) beschrijvende cartografie : staat van de armoede gezien vanuit het oogpunt van de beroepskrachten en de vrijwilligers actief in de begeleiding; 2) kwalitatief onderzoek omtrent de efficiëntie van de hulpverlening en de sociale actie op basis van biografische trajecten, levensverhalen, case studies, enz.; 3) studie van de organisatie van een netwerk tussen sociale actie en de velerlei diensten.
    Datum van het eerste verslag (Fase 1): oktober 2014
    Contactpersoon: Karin Fatzaun, Ministerie van de Duitstalige Gemeenschap, tel: 087/596 348, [email protected]

Schrijf u in op onze Nieuwsflits om geen nieuws te missen!

Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzkerheid en sociale uitsluting
X-twitter Linkedin Bolt