Armoede van kinderen, jongeren en hun gezin - Steunpunt tot bestrijding van armoede

Het armoederisico bij kinderen (0-15j) en jongeren (16-24j) is groter dan dat bij de bevolking in het algemeen. Het gaat respectievelijk om 17,9 % en 22,1 % ten opzichte van 15,9 % volgens de gegevens van de EU-SILC 2017 enquête. Kinderarmoede gaat vooreerst over kinderen die opgroeien in gezinnen in armoede, vooral dan in grote gezinnen, eenoudergezinnen en migrantengezinnen. Naast gezinstype, speelt ook de arbeidsmarktdeelname van de ouders een grote rol.
De strijd tegen armoede van kinderen en hun gezin staat al enkele jaren hoog op de Europese en Belgische politieke agenda. Zo stond het thema centraal in het Europese Jaar van de strijd tegen armoede en sociale uitsluiting en was het één van de prioriteiten van het Belgische voorzitterschap van de Europese Unie in 2010. In 2013 formuleerde de Europese Commissie de aanbeveling ‘Investeren in kinderen: de vicieuze cirkel van achterstand doorbreken’. Sindsdien staan in de beleids- en actieplannen rond (kinder)armoedebestrijding drie pijlers centraal: toegang tot toereikende middelen, toegang tot diensten en kansen en participatie van kinderen. Op 21 juni 2018 nam de Raad van de Europese Unie conclusies omtrent een geïntegreerd beleid ten behoeve van de ontwikkeling van jonge kinderen als instrument om armoede terug te dringen en sociale inclusie te bevorderen.

Activiteiten van het Steunpunt

Publicaties van het Steunpunt

Actieplannen

Enkele interessante linken

Activiteiten van het Steunpunt

Overleg
Het Steunpunt heeft op zeer regelmatige basis overleggroepen georganiseerd rond kwesties die kunnen bijdragen aan de strijd tegen armoede bij kinderen en hun gezin. De analyses en aanbevelingen werden gepubliceerd in de tweejaarlijkse Verslagen van het Steunpunt.

Publieke diensten en armoede (Verslag 2015): in het kader van het overleg over de rol van publieke diensten in de strijd tegen armoede, bracht het Steunpunt verschillende actoren samen rond het thema kinderopvang. Kinderopvang staat vandaag hoog op de maatschappelijke en politieke agenda. Er is een groeiende tendens om kinderopvang te zien als een recht en een basisvoorziening. Voor elk gezin dat dat wenst, zou het niet alleen de combinatie tussen arbeid en gezin moeten mogelijk maken, maar ook de opvoeding en het samenleven in het gezin ondersteunen en bijdragen tot een optimale persoonlijke en sociale ontwikkeling voor elk kind. De toegang tot kwaliteitsvolle kinderopvang is echter niet voor iedereen gelijk.

Sociale bescherming voor kinderen en hun gezin (Verslag 2013) behandelt de vraag welke rol de kinderbijslag speelt in het leven van gezinnen in armoede.

Een voorziening voor bijzondere jeugdzorg verlaten: op zoek naar een plek in de samenleving (Verslag 2011) gaat over het verhoogd risico op armoede van jongeren omwille van de vele breuken die ze ervaren hebben door, tijdens en na hun plaatsing in een instelling voor bijzondere jeugdzorg. Armoede en bijzondere jeugdzorg is een thematiek waarrond het Steunpunt reeds veel gewerkt heeft.

In Jongeren in armoede en het deeltijds leren en werken (Verslag 2011) wordt de relatie tussen jongeren in armoede en het deeltijds leren en werken bekeken, evenals de opportuniteiten van dit systeem om de overgang van onderwijs naar de arbeidsmarkt voor deze groep te bevorderen.

Studieoriëntering, herwaardering van competenties of versterking van ongelijkheden (Verslag 2009) gaat over de oriënteringsprocessen gedurende de schoolloopbaan van leerlingen en de effecten ervan op schoolse ongelijkheid.

In het recht op onderwijs garanderen (Verslag 2007) komen negen thema’s aan bod die mensen in armoede essentieel vinden om van onderwijs een hefboom in de strijd tegen armoede te maken.

Pedagogische en financiële engagementen nemen voor het waarborgen van het recht op onderwijs (Verslag 2005) is het resultaat van de provinciale ontmoetingsdagen die georganiseerd werden op basis van een discussienota over het recht op onderwijs 10 jaar na het Algemeen Verslag over de Armoede.

Het basisonderwijs in de Vlaamse Gemeenschap stond centraal in het Verslag 2001.

Het VN-Comité voor de Rechten van het Kind gaat regelmatig na of de rechten die in het Verdrag inzake de Rechten van Kind opgenomen zijn, toegepast worden. Om de vijf jaar moeten de lidstaten een rapport indienen met een stand van zaken over de toepassing van het verdrag. Aansluitend op het vijfde en zesde periodieke rapport van België aan het VN-kinderrechtencomité van juli 2017, hebben Myria, Unia en het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting op 1 maart 2018 een parallel rapport ingediend.

De 6de Staatshervorming heeft de bevoegdheid over de kinderbijslag overgedragen naar de deelentiteiten. Sommige zagen hierin een opportuniteit om de kinderbijslag versterkt in te zetten in de strijd tegen kinderarmoede. Tegen deze achtergrond gebeurde er in Vlaanderen in 2016 en 2017 een armoedetoets op de conceptnota van de Vlaamse Regering over de toekomstige Vlaamse kinderbijslag ‘Voor elk kind en elk gezin een groeipakket op maat’. Samen met andere betrokken actoren maakte het Steunpunt vanuit de ervaringskennis van mensen in armoede een kwalitatieve inschatting van de impact van de voorgestelde hervormingen op het leven van mensen in armoede. Uit deze armoedetoets werden enkele beleidsconclusies getrokken die door Kind en Gezin op papier zijn gezet. Het nieuwe decreet, de memorie van toelichting en het advies van de Raad van State zijn terug te vinden op de website van Kind en Gezin.

Als lid van het begeleidingscomité volgde het Steunpunt het onderzoek naar ‘Geïntegreerde netwerken in de strijd tegen kinderarmoede’ (INCH). Dit onderzoek werd gecoördineerd door de Universiteit Antwerpen, in samenwerking met de Universiteit Gent en de Université de Liège, in het kader van het programma BRAIN-be van het Federaal Wetenschapsbeleid. Op 18 mei 2018 presenteerden de onderzoekers de resultaten op een eindconferentie.

Het Steunpunt is een partner van de Nationale Commissie voor de Rechten van het Kind (NCRK). De NCRK verzorgt de coördinatie van de periodieke rapportering over de toepassing van de kinderrechten aan het Internationaal Comité voor de Rechten van het Kind van de Verenigde Naties. Om deze rapportering voor België, over de verschillende gewesten en gemeenschappen heen, mogelijk te maken, zijn nationale kinderrechtenindicatoren evenals een uniforme en gecoördineerde gegevensverzameling wenselijk. Daarom maakte het NCRK werk van een publicatie over nationale kinderrechtenindicatoren. In 2015 nam het Steunpunt deel aan het seminarie en opvolgingscomité over de thema’s ‘onderwijs, rust en vrije tijd’ en ‘recht op bescherming tegen geweld en recht op bescherming van het gezinsleven’ en bewaakte de link tussen armoede en kinderrechten. In opvolging van deze publicatie werkt het NCRK in 2017-2018 aan specifieke enquêtes om informatie te verzamelen over die kinderen en jongeren die niet in de bestaande onderzoeken worden bevraagd, namelijk kinderen in migratie en kinderen in contact met de wet. Het Steunpunt is bij deze laatste betrokken.

In 2014 nam het Steunpunt deel aan de werkgroep ‘De jeugdarmoede moet omlaag’, georganiseerd door de Afdeling Jeugd van het Vlaams Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen ter voorbereiding van een nieuw Vlaams Jeugd- en kinderrechtenbeleidsplan (JKP).

In functie van de Aanbeveling inzake kinderarmoede en kinderwelzijn die de Europese Commissie afkondigde in 2013, organiseerde de POD Maatschappelijke Integratie een consulterende vergadering met de stakeholders ter voorbereiding van de ad hoc werkgroep kinderarmoede van het Social Protection Committee (SPC). Het Steunpunt nam hieraan deel, net als aan een voorbereidende vergadering van de werkgroep indicatoren.

Het Steunpunt nam actief deel aan verschillende activiteiten ter voorbereiding van het Vlaams beleid rond kinderarmoede: de STUDIO kinderarmoede, de projectenmarkt lokale kinderarmoede, de ViA-rondetafel kinderarmoede, een overleg met het maatschappelijk middenveld over een versterking van en brede mobilisatie rond kinderarmoedebestrijding in Vlaanderen…

Het Steunpunt nam deel aan de werkzaamheden van de Permanente Werkgroep Armoedebestrijding, opgericht door de Interministeriële Conferentie Integratie in de Samenleving, voor de uitwerking van het eerste Nationaal kinderarmoedebestrijdingsplan (2013-2014). De werkgroep vroeg ook aan het Steunpunt om zo veel mogelijk informatie te verzamelen met betrekking tot de initiatieven die worden genomen inzake de strijd tegen kinderarmoede, in het bijzonder voor kinderen van 0 tot 3 jaar.

Publicaties van het Steunpunt

Bijdrage van het Steunpunt aan het parallel rapport aan het VN-kinderrechtencomité: Parallel report by the Combat Poverty, Insecurity and Social Exclusion Service, Myria and Unia, on the fifth and sixth periodic reports submitted by Belgium pursuant to article 44 of the Convention on the Rights of the Child, 28 February 2018 en Persbericht, 7 maart 2018.
Input van het Steunpunt voor de armoedetoets op de conceptnota van de Vlaamse Regering ‘voor elk kind en voor elk gezin een groeipakket op maat’, april 2017.
Kinderopvang. In: Publieke diensten en armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2015.
Sociale bescherming voor kinderen en hun gezin. In: Sociale bescherming en armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2013.
Persbericht: Jong en arm: een vicieuze cirkel? Persbericht naar aanleiding van 12 augustus 2012 – Internationale Jongerendag, augustus 2012.
Termote H. en Galand S., Deeltijds leren en werken: een opstap naar de arbeidsmarkt voor maatschappelijk kwetsbare jongeren? In: Over.Werk, jaargang 22, nr. 3, juli-september 2012, p. 52-60.
Termote Henk en Galand Sophie, Deeltijds leren en werken. Springplank naar een duurzame job voor jongeren in armoede? In: Welwijs, jaargang 23, nr. 3, september 2012, p. 14-17.
Een voorziening voor bijzondere jeugdzorg verlaten: op zoek naar een plek in de samenleving. In: Strijd tegen armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2011.
Jongeren in armoede en het deeltijds leren en werken. In: Strijd tegen armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2011.
Stroobants Veerle, Studieoriëntering: waardering van competenties of versterking van ongelijkheden? In: Welwijs, juni 2010, p. 19-22.
Devillé Emmanuelle, L’orientation scolaire : valorisation des compétences ou renforcement des inégalités. In: L’Observatoire, nr. 64, 2009-2010, p. 5-9.
Studieoriëntering, herwaardering van competenties of versterking van ongelijkheden. In: Verslag armoedebestrijding 2008-2009, Deel 1. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2009.
Het recht op onderwijs garanderen. In: Strijd tegen armoede. Evoluties en perspectieven. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2007.
Pedagogische en financiële engagementen nemen voor het waarborgen van het recht op onderwijs. In: Armoede uitbannen. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2005.
Het recht op onderwijs. In: Debatopener: 10 jaar Algemeen Verslag over de Armoede. Discussienota’s, april 2005.
Basisonderwijs in de Vlaamse Gemeenschap. In: In dialoog, zes jaar na het Algemeen Verslag over de Armoede Eerste tweejaarlijks verslag, juni 2001.

Actieplannen

Armoede van kinderen en hun gezin is een kwestie die in alle armoedeplannen en –rapporten aan bod komt. Tegelijk zijn er enkele plannen die er expliciet aan gewijd zijn.

Staatssecretaris voor armoedebestrijding (2013-2014). Nationaal kinderarmoedebestrijdingsplan. Kinderarmoede bestrijden en het welzijn van kinderen bevorderen.
Vlaamse Regering (2012). Vlaams actieprogramma kinderarmoede.
Plan d’actions 2016-2019 relatif aux droits de l’enfant en Wallonie.
Rode Kruis België in opdracht van de Regering van de Duitstalige Gemeeschap (2008). Ausgeschlossen?! Kinder- und Jugendarmut in der Deutschsprachigen Gemeinschaft Belgiens.

Enkele interessante linken

Laatste aanpassing : 16/08/2018