Gezondheid

Het recht op bescherming van de gezondheid wordt bekrachtigd door onze Grondwet en door tal van internationale mensenrechtenverdragen. Toch tonen cijfers aan dat mensen met een lagere sociale status (opleidingsniveau, activiteitsstatus, inkomensniveau) vaker in slechtere gezondheid verkeren, een verminderde toegang tot de gezondheidszorg hebben, minder te verwachten gezonde levensjaren tegemoet gaan en vroeger sterven dan mensen met een hogere positie op de sociale ladder. Hun moeilijke leefomstandigheden (huisvesting, werk, onderwijs, woonmilieu,…) vormen een belangrijke verklaring voor hun slechte gezondheidstoestand en voor de toenemende sociale gezondheidsongelijkheden. Sinds het Algemeen Verslag over de Armoede deze thematiek aan de orde heeft gesteld, volgt het Steunpunt dit verder op.

Activiteiten van het Steunpunt

Huidige activiteiten
- Ter voorbereiding van zijn tiende tweejaarlijks Verslag, dat eind 2019 gepubliceerd zal worden, organiseert het Steunpunt overleg rond het thema ‘Duurzaamheid en armoede’. Het thema gezondheid krijgt hierin een bevoorrechte plaats.

Vroegere activiteiten
- Overleg over de rol van publieke diensten
  In het kader van het overleg over de rol van publieke diensten in de strijd tegen armoede, bracht het Steunpunt verschillende actoren samen rond de diensten die het recht op bescherming van de gezondheid moeten garanderen. De resultaten van deze reflectie zijn te lezen in het hoofdstuk ‘gezondheid’ van het Verslag 2014-2015 over publieke diensten en armoede.
- Beleidsvoorbereiding
  Het Steunpunt maakte in 2014 deel uit van de ad-hocwerkgroep ‘gezondheidsongelijkheden’ van de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO). Deze werkgroep bereidt op vraag van de Interministeriële Conferentie Volksgezondheid een nationaal actieprogramma voor om gezondheidsongelijkheden te bestrijden.
- Verkenning van de ‘medische huizen’ en de medische kaart
  Op vraag van de minister-president van Wallonië en van de Federatie Wallonië-Brussel en van de Waalse minister van Gezondheid, Sociale Actie en Gelijkheid van kansen heeft het Steunpunt in 2013 een verkenning uitgevoerd over het aanbod van de ‘medische huizen’ (wijkgezondheidscentra) en de medische kaart, inclusief het project MediPrima. Hiertoe voerde het Steunpunt een dertigtal gesprekken – waarvan enkele in Vlaanderen – met verenigingen waar armen het woord nemen, organisaties die werkzaam zijn in het domein van gezondheid, OCMW’s, de ‘relais santé’, de federaties van ‘medische huizen’ en de maatschappelijk werkers van het OCMW. De bevindingen werden gepubliceerd in de nota ‘Rôle de la carte médicale et des maisons médicales dans l’accès aux soins des personnes pauvres et précarisées’, 2014.
- Overleg over sociale bescherming voor wie ziek is of een handicap heeft
  Over het thema gezondheid werd in 2012-2013 overleg gepleegd in het kader van een grondige reflectie over de vraag naar de effectiviteit van het recht op sociale bescherming. De resultaten van dit overleg zijn opgenomen in het hoofdstuk Sociale bescherming voor wie ziek is of een handicap heeft in het Verslag 2013.
- Overleg over OMNIO
  In 2008 organiseerde het Steunpunt een denkoefening rond de soms extreem ingewikkelde trajecten die mensen in armoede moeten doorlopen om hun rechten te kunnen uitoefenen. De toegang tot het OMNIO statuut, een maatregel voor een betere toegang tot de gezondheidszorg (sinds 2015 de verhoogde tegemoetkoming) werd onder de loep genomen. De aanbevelingen die werden geformuleerd op basis van de ervaringen van mensen in armoede of in bestaansonzekerheid en input van ziekenfondsen, zorgverstrekkers, gezondheidsobservatoria, wetenschappers,… werden gepubliceerd in het Verslag 2009.
- Overleg over de socio-economische gezondheidsongelijkheden
  Het hoofdstuk over gezondheid in het Verslag 2005 is het werk van een verruimde overleggroep. Het is geïnspireerd op het maatschappelijk debat naar aanleiding van 10 jaar Algemeen Verslag over de Armoede. Dezelfde overleggroep was ook betrokken bij de opmaak van de discussieteksten voor dit debat, die terug te vinden zijn in de bundel ‘Debatopener’ van het Steunpunt. De opvolging van het hoofdstuk over gezondheid uit het Verslag 2005 vindt u terug in het Verslag 2007.
- Onderzoek
  Het Algemeen Verslag over de Armoede (1994) heeft duidelijk aangetoond dat er nog heel wat sociale ongelijkheid op het vlak van gezondheid bestaat. Op basis van deze conclusie heeft de Interministeriële Conferentie Sociale Integratie opdracht gegeven aan de Minister van Sociale Zaken om de toegankelijkheid van de gezondheidszorg te evalueren. Over een periode van drie jaar (van 01/03/2000 tot 28/02/2003) werkte het Steunpunt mee aan dit onderzoek dat door de Vakgroep Huisartsgeneeskunde en Eerstelijnsgezondheidszorg van de Universiteit Gent is uitgevoerd.
- Overleg over het recht op bescherming van de gezondheid
  In het Verslag 2001 van het Steunpunt komen de sociale determinanten die de gezondheid van mensen in armoede bepalen aan bod. Ook de problemen die ze ervaren om toegang te krijgen tot goede preventieve en curatieve gezondheidszorgen worden verkend, evenals de maatregelen om hieraan tegemoet te komen. Ter aanvulling van de resultaten van het onderzoek naar de toegankelijkheid van de gezondheidszorg organiseerde het Steunpunt in 2003 drie overlegmomenten om dieper in te gaan op enkele prioriteiten van verenigingen waar armen het woord nemen. De bevindingen werden gepubliceerd in het Verslag 2003.

Publicaties van het Steunpunt

Clissold Emily en Stroobants Veerle (2020). Toegang tot continue gezondheidszorg voor mensen in armoede. In: Nieuwsbrief, nr. 117, p. 8-13
Clissold Emily en Stroobants Veerle (2020). L’accès et la continuité des soins de santé pour les personnes en situation de pauvreté. In: Trait d’Union, nr. 117, p. 8-14.
Hoofdstuk gezondheid. In: Publieke diensten en armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie. Tweejaarlijks Verslag 2014-2015, december 2015
Nota: Rôle de la carte médicale et des maisons médicales dans l’accès aux soins des personnes pauvres et précarisées, februari 2014.
Sociale bescherming voor wie ziek is of een handicap heeft. In: Sociale bescherming en armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2013.
Een betere toegang tot de gezondheidszorg met het OMNIO-statuut? In: Verslag armoedebestrijding 2008-2009, Deel 1. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2009.
Martin Thierry, Santé et pauvreté : quelle(s) prévention(s) ? In: Hainaut Prévention Info, nr. 5, augustus 2006, p. 1.
Oriëntatie IX: Socio-economische gezondheidsongelijkheden bestrijden. In: Armoede uitbannen. Een bijdrage aan politiek debat en politieke actie, december 2005.
Recht op de bescherming van de gezondheid. 10 jaar na het Algemeen Verslag over de Armoede. In: Debatopener: 10 jaar Algemeen Verslag over de Armoede. Discussienota’s, april 2005.
Recht op bescherming van de gezondheid. In: In dialoog Tweejaarlijks verslag, december 2003.
De Boe Françoise, De individuele rechten van de “arme” patiënt. In: Nieuwsbrief Thuiszorg, (Kluwer Uitgevers), jaargang 10, nr. 15, 1-15 september 2003, p. 1-2. Tevens verschenen in: Nieuwsbrief Gezondheidszorg, (Kluwer Uitgevers), jaargang 20, nr. 15, 1-15 september 2003, p. 2-3.
Schriftelijk standpunt over het ontwerp van decreet betreffende het preventieve gezondheidsbeleid, op vraag van de commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gelijke Kansen van het Vlaams Parlement, d.d. 20 juni 2003.
Conclusies van het Forum “Armoede en gezondheid: knelpunten in de toegankelijkheid van de gezondheidszorg. Van ervaringen en onderzoek naar beleid”, georganiseerd op 14 december 2002.
Deelrapport 4: Kwalitatief onderzoek. De toegankelijkheid van de gezondheidszorg gezien door mensen in armoede, 28 februari 2002.
De Boe Françoise, Le libre accès de tous à des soins de qualité. In: Ethica Clinica: Revue francophone d’éthique des soins de santé, 27 september 2002, p. 29-32.
Het recht op bescherming van de gezondheid. In: In dialoog, zes jaar na het Algemeen Verslag over de Armoede Eerste tweejaarlijks verslag, juni 2001.
Betreft Evaluatie Gezondheid. Gezamenlijke tekst van de Verenigingen Partners van het Algemeen Verslag over de Armoede, opgesteld met de hulp van het Steunpunt. Ter attentie van de Minister van Sociale Zaken, Frank Vandenbroucke, 22 mei 2000.

Feiten en cijfers

Bestaat er een sociale gezondheidskloof?

Verouderen personen die lange tijd in armoede leven sneller?

Meer cijfermateriaal kan u vinden via de pagina ‘Feiten en cijfers‘.

Wetgeving

Gezondheid is een fundamenteel recht. Ziehier de belangrijkste teksten die dat bevestigen.

Universele verklaring van de rechten van de mens van de Verenigde Naties (artikel 25)
Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten van de Verenigde Naties (artikel 12); zie ook de interpretatie gegeven aan artikel 12 door het VN-Comité inzake Economische, Sociale en Culturele rechten: General comment No.14 (2000)]
Verdrag inzake de Rechten van het Kind (artikel 24)
(herzien) Europees Sociaal Handvest van de Raad van Europa (Deel I, artikel 11 – Deel II, artikel 11 – Deel III, artikel 13)
Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (artikel 35)
De Belgische Grondwet (artikel 23)

Meer informatie over de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen kan u vinden op respectievelijk de website van de FOD Volksgezondheid en het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV).

Enkele interessante linken

Laatste aanpassing : 13/08/2018

Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting

Activiteiten van het Steunpunt

Publicaties van het Steunpunt

Feiten en cijfers

Wetgeving

Enkele interessante linken

Activiteiten van het Steunpunt

Publicaties van het Steunpunt

Feiten en cijfers

Wetgeving

Enkele interessante linken