Feiten
Een moeder die werd verlaten door haar man kent een moeilijke bevalling waar ze blijvende gevolgen van draagt. Vanaf de geboorte in 2004 dragen sociale diensten zorg voor deze moeder en haar baby, waarna ze in verschillende publieke instituten geplaatst worden. In 2007 vindt de moeder een baan en bijgevolg brengt het kind de dag door in een opvangfamilie. Nadat deze familie beslist om het kind niet meer op te vangen, plaatst de moeder het kind bij de buren voor opvang. De sociale diensten worden van deze situatie op de hoogte gebracht en informeren de procureur. Die bekomt dat het kind geplaatst wordt in een opvangfamilie. In eerste instantie krijgt de moeder bezoekrecht, elke 14 dagen gedurende één uur, maar dit wordt later ingetrokken omdat het kind door deze bezoeken wordt verstoord. In 2009 wordt een onderzoek bevolen betreffende de situatie van de moeder. Dit onderzoek besluit dat de moeder in de onmogelijkheid is om zich over haar kind te ontfermen als gevolg van de medische problemen veroorzaakt door de moeilijke bevalling. Op basis van dit onderzoek beslissen de rechtbank en het hof van beroep dat een maatregel tot ‘volle adoptie’ van het kind, door een familie, kan worden aangenomen. Dit betekent dat er geen enkele band met de moeder wordt behouden.
De moeder doet daaropvolgend een beroep op het Europees Hof voor de rechten van de mens met het argument dat het gaat over een schending van het respect voor het gezinsleven (artikel 8 van het Europese verdrag voor de rechten van de mens).
Beslissing
Gezien geen gepaste en voldoende inspanningen zijn gedaan om het recht van de moeder om met haar kind samen te leven te waarborgen, heeft de Italiaanse overheid het recht op respect voor het gezinsleven miskend.
Motivering
Het Hof stelt vooreerst dat er altijd moet worden gepoogd om de band tussen het kind en de ouder te behouden, en dat enkel in uitzonderlijke omstandigheden deze band kan worden verbroken. Het Hof herinnert er ook aan dat daar waar deze band bestaat, de staat kwetsbare mensen dient te helpen en adviseren over de verschillende types van hulp en de mogelijkheden om hun problemen te overwinnen. Wat deze personen betreft is er een verhoogde bescherming nodig.
Welnu, in het geval van deze moeder stelt het Hof dat de Italiaanse overheid geen enkele maatregel heeft getroffen om de band tussen de moeder en haar kind te garanderen, evenmin zijn er effectieve mogelijkheden ter verbetering van de capaciteiten van de moeder onderzocht.
De rechtbanken hebben bovendien voor een ‘volle’, en dus niet voor een ‘gewone adoptie’ gekozen. De rechtbanken deden dit omdat het Italiaanse recht geen bepalingen heeft rond ‘gewone adoptie’. Niettemin hebben sommige Italiaanse rechtbanken in het verleden, door een ruime interpretatie van de wet, een ‘gewone adoptie’ toegelaten in bepaalde omstandigheden waar het kind niet werd achtergelaten.
Betekenis in de ruimere context
Wat enkele gelijkaardige zaken betreft, vond het Hof eerder al een schending van artikel 8 EVRM (Kutzner t. Duitsland) waar de rechtbanken het ouderlijk gezag hadden ontnomen aan de ouders, na het vinden van een emotioneel tekort bij hen. Ook vond het een schending in een zaak (Saviny t. Oekraïne) waar de plaatsing van de kinderen werd gerechtvaardigd op het onvermogen van de ouders om voldoende adequate levensomstandigheden te voorzien; het gebrek aan financiële middelen en de persoonlijke kwaliteiten van de ouders bedreigden het leven, de gezondheid en de morele opvoeding van de kinderen.
Het Hof vond echter geen schending (Aune t. Noorwegen) waar de adoptie van een minderjarige de moeder niet in de weg stond om een persoonlijke band te onderhouden met het kind. Ook vond het geen schending in een zaak (Couillard Maugery t. Frankrijk) waar de band tussen de ouders en de kinderen niet werd verbroken, na de plaatsing van de kinderen omwille van de psychische instabiliteit.
Integrale tekst van de beslissing
Referenties
Samenvatting: http://www.echr.coe.int/Documents/CLIN_2014_01_170_ENG.pdf (p15)
Saviny t. Oekraïne: Link
Kutzner t. Duitsland: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-60163
Aune t. Noorwegen: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-101458
Couillard Maugery t. Frankrijk: http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-66433
Trefwoorden
Bescherming van het gezinsleven; Artikel 8 EVRM (Recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven); Plaatsing van kinderen; Adoptie