Waarom kunnen mensen in armoede of bestaansonzekerheid hun rechten niet realiseren? De niet-toegang tot en het niet-gebruik van rechten – ook bekend als ‘non–take-up’ – is een fenomeen dat wijder verspreid is dan wordt aangenomen en dat in het bijzonder de meest kwetsbare mensen treft. De redenen hiervoor zijn divers, de oplossingspistes evenzeer.
Activiteiten van het Steunpunt
Onderzoek over non-take-up van het leefloon
- Korte inleiding op het onderzoek: ‘Studie over non-take-up van het leefloon en
afgeleide rechten’ (Périne Brotcorne – CIRTES UCLouvain et Katrien Steenssens – HIVA KU Leuven) - Project STEK Baskuul. Laagdrempelig informeren van en op stap gaan met mensen om hun rechten te realiseren, evenals het informeren van en vorming geven aan eerstelijnswerkers van andere sociale organisaties dan het OCMW (Sara Vanhoyland, SAAMO Brussel).
- Projet LUPIN. Lutte contre la pauvreté infantile : plateforme d’échanges d’informations entre partenaires issu du milieu scolaire (Edwige Konieczny, et Claire Ronveau, CPAS Binche, Wallonie).
- Proactieve Dienstverlening in Gent (Sarah Spiessens, stad Gent en Krist Poffyn, OCMW Gent).
- Touche pas à mon droit : aller à la rencontre du public et informer les professionnels (Margaux Katz, CPAS de Saint-Gilles, Bruxelles).
- Family ProEf in Vlaanderen : 44 Vlaamse lokale besturen werken samen met Agentschap Uitbetaling Groeipakket (VUTG) om toelagen en andere voordelen uit het lokale gezinsbeleid automatisch te kunnen toekennen op basis van gegevens uit het Groeipakket. (Kristien De Waele, teamverantwoordelijke partnerwerking VUTG).
- ATELIERS DE QUARTIER (BRI-CO) : un outil d’intervention sociale de quartier, bas seuil et accueillant, déployé à la demande d’acteurs de terrain (Justine Vleminckx, Fédération des services sociaux)
- Werkzaamheden van het Steunpunt tot bestrijding van armoede over non take-up (Henk Van Hootegem et François Demonty (Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l’exclusion sociale).
‘Jeudi de l’Hémicycle’ in het Parlement van de Franstalige Brusselaars over Armoedebestrijding en non-take-up van rechten.
In het kader van de cyclus ‘Jeudis de l’Hémicycle’, organiseerden het Parlement van de Franstalige Brusselaars (Raad van de Franse Gemeenschapscommissie), het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting en het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad op 24 oktober 2019 een themavoormiddag getiteld ‘La lutte contre la pauvreté: le non-recours aux droits’.
- Programma: klik hier
- Presentaties (enkel in het Frans beschikbaar):
- Intervention de ATD Quart-Monde Belgique
- Présentation de la problématique du non-recours
Emily CLISSOLD, Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l’exclusion sociale - Présentation d’éléments du Rapport thématique: Aperçus du non-recours aux droits sociaux et de la sous-protection sociale en Région bruxellois,
Laurence NOËL, Observatoire de la Santé et du Social de Bruxelles-Capitale - Présentation de dispositifs pratiques et d’actions autour du non-recours aux droits
*Myriem AMRANI, Présidente CPAS de Saint-Gilles
*Anne DELVAUX, Fédération des Services Sociaux
*Nicolas DEKUYSSCHE, le Forum Bruxelles contre les inégalités - Présentation de recommandations par l’Observatoire de la Santé et du Social de Bruxelles-Capitale et par le Service de lutte contre la pauvreté, la précarité et l’exclusion sociale,
Olivier GILLIS et HENK VAN HOOTEGEM
- Bekijk de ‘Jeudi de l’Hémicycle’ in het Parlement: klik hier
Video en didactische handleiding
* Video ‘Non take-up & rechten’ (juni 2016)
Het Steunpunt en Cera (www.cera.be) hebben een video uitgewerkt om in debat te kunnen gaan rond het thema van non-take-up van rechten in de onderwijsinstellingen voor sociaal werkers en de verschillende organisaties en instellingen die een rol opnemen in de realisatie van de verschillende grondrechten. Een didactische handleiding, opgemaakt door Cera, kan helpen om deze debatten en uitwisselingen vorm te geven.
 | Integrale video (23 min)
| ||||
| Deel 1: vaststelling
| ||||
| Deel 2: oorzaken
| ||||
| Deel 3: uitwegen
|
Er is ook een Franstalige versie. De video kan ook op DVD aangevraagd worden bij Cera.
* Handleiding
Cera heeft een didactische handleiding uitgewerkt die kan helpen een debat of uitwisseling over non–take-up van rechten – samen met de video – te begeleiden.
Wie – in functie van een debat – zich nog meer wil informeren over armoede en de strijd tegen armoede, vanuit een invalshoek van de effectieve uitoefening van rechten, kan hiervoor ook de andere webpagina’s en publicaties van het Steunpunt raadplegen: het materiaal van het colloquium van december 2014, de verschillende tweejaarlijkse Verslagen met analyses en aanbevelingen over verschillende thema’s, de webrubriek rechtspraak, de fiches met ‘feiten en cijfers’, …
Colloquium (december 2014)
Dit colloquium werd georganiseerd ter gelegenheid van het 15-jarige bestaan van het Samenwerkingsakkoord tussen de federale Staat, de Gemeenschappen en de Gewesten betreffende de strijd tegen armoede. De omschrijving van armoede in termen van mensenrechten vormt het fundamentele principe van dit akkoord. Het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting heeft via dit akkoord de opdracht meegekregen om de effectiviteit van deze rechten, onder druk gezet door armoede, te evalueren en om aanbevelingen te formuleren voor het herstel van de voorwaarden voor de uitoefening ervan. Daarom was dit colloquium gewijd aan de niet-toegang tot en het niet-gebruik van rechten.
De doelstelling van het colloquium was om de verschillende oorzaken beter te begrijpen en om oplossingspistes te identificeren. Het colloquium werd georganiseerd met de steun van de Koning Boudewijnstichting.
Meer weten: klik hier.
Publicaties van het Steunpunt
Armoede en ineffectiviteit van rechten: non-take-up van rechten
De formele erkenning van een recht garandeert niet de effectiviteit ervan. De niet-toegang tot en het niet- gebruik van rechten is een realiteit die meer voorkomt dan algemeen wordt aangenomen en die in het bijzonder de meest kwetsbare mensen treft. Het boek ‘Armoede en ineffectiviteit van rechten: non-take-up van rechten’ – in coördinatie van het Steunpunt tot bestrijding van armoede, bestaansonzekerheid en sociale uitsluiting – wil bijdragen tot een beter begrip van de niet-toegang tot en het niet-gebruik van rechten. De oorzaken zijn meervoudig, de oplossingspistes evenzeer. Het feit dat mensen niet genieten van een recht waarop ze aanspraak kunnen maken, stelt in elk geval de effectiviteit en de relevantie van het publieke aanbod in vraag.
Dit boek bundelt:
• bijdragen van onderzoekers uit verschillende disciplines (geschiedenis, sociologie, economie en recht);
• reflecties van mensen die in situaties van armoede leven;
• reflecties van actoren die een rol hebben in het garanderen van de uitvoering van rechten: publieke en private diensten, administraties, wetgevers en justitiële actoren.
ISBN 978 2 87403 456 5 – te bestellen bij die Keure, 75 euro (exclusief verzendkosten van 5 euro).
Die Keure:
Digitale versie van het boek; Cover
Van Hootegem Henk en De Boe Françoise, Waarom mensen in armoede hun rechten niet kunnen realiseren. In: Samenleving en politiek, nr. 10, december 2017, p. 55-62.
De Boe Françoise, interviewée par Christine Duquesne, Non-recours aux droits sociaux. In: L’insertion (FeBisp- nr. 108 van 25 maart tot 25 juni 2016), p. 12.
Publicatielijst over het thema: ‘Armoede en ineffectiviteit van rechten. Niet-toegang tot en niet-gebruik van rechten’. Deze literatuurlijst is gebaseerd op een diversiteit van bronnen (onderzoeksinstellingen, verenigingen waar armen het woord nemen, …) en is opgemaakt in het kader van het colloquium van december 2014.
Werkzaamheden waaraan het Steunpunt deelneemt/heeft deelgenomen
TAKE-project (15/12/2015 – 15/03/2020), Armoedebestrijding door het verbeteren van de opname van sociale maatregelen door huishoudens en bedrijven, onderzoeksproject tussen UAntwerpen, ULiège, het Federaal Planbureau en de FOD Sociale Zekerheid en gefinancierd door de federale Overheidsdienst Wetenschapsbeleid.
Meer weten: klik hier.
- 23 juni 2022: Slotconferentie van het BELMOD en TAKE project. Info en registratie.
Brussels armoederapport 2016
Thematisch rapport: ‘Inzichten in non take-up van de sociale rechten en in sociale onderbescherming in het Brussels Gewest‘.
De Economische en Sociale Raad voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft een initiatiefadvies uitgebracht over dit thematisch rapport: ‘Inzichten in non take-up van sociale rechten en in sociale onderbescherming in het Brussels Gewest‘, 19 april 2018.